• • • Instrumenty finansowe

Akcje to instrumenty finansowe o charakterze udziałowym, odzwierciedlające udział właściciela w kapitale akcyjnym spółki akcyjnej. Dzielą się na imienne i na okaziciela, natomiast do obrotu giełdowego dopuszczone są jedynie te drugie – można je kupować i sprzedawać za pośrednictwem biur i domów maklerskich. Przedmiotem obrotu giełdowego mogą być tylko akcje istniejące w formie zapisu elektronicznego, które są przechowywane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Posiadanie akcji wiąże się m.in. z prawem do uczestnictwa i głosowania na walnym zgromadzeniu spółki, prawem do informacji o działalności spółki akcyjnej, a także prawem do dywidendy.

Obligacje to dłużne papiery wartościowe, mogące przyjąć formę materialną (dokumentu) lub zdematerializowaną, na podstawie których emitent zobowiązuje się wobec swoich obligatariuszy do spełnienia określonego świadczenia w przyszłości. W terminie zapadalności obligacje są wykupywane przez emitenta wraz z odsetkami należnymi obligatariuszowi,  zgodnie z warunkami emisji. W obrocie występuje kilka typów obligacji, między innymi obligacje kuponowe (zaciągnięty dług jest oprocentowany) lub obligacje zerokuponowe (zyskiem obligatariusza jest różnica pomiędzy ceną zakupu, a ceną nominalną obligacji).  Stosuje się również podział ze względu na emitenta: obligacje skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa), obligacje komunalne (emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego), obligacje korporacyjne (emitowane przez spółki).

W celu ochrony inwestycji obligatariuszy, część obligacji zabezpieczonych jest na różnych aktywach majątkowych, m.in. hipotekach na nieruchomości, zastawach na akcjach i udziałach, innych ruchomościach oraz udzielonych emitentowi poręczeniach. Takie obligacje emitowane są jako obligacje zabezpieczone, w przeciwieństwie do obligacji nie posiadających zabezpieczeń.

Obligacje są notowane w punktach procentowych wartości nominalnej. Cena rozliczeniowa obligacji to cena rynkowa powiększona o odsetki należne właścicielowi obligacji za okres, w którym posiadał ten papier wartościowy. Odsetki są podawane w tabeli odsetkowej. Należy pamiętać, że przy określaniu ich kwoty brany jest pod uwagę dzień rozliczenia transakcji w KDPW.

Kontakty terminowe to instrumenty finansowe będące formą umowy pomiędzy dwiema stronami: kupującym – zajmującym pozycję długą, oraz sprzedającym – zajmującym pozycję krótką w kontrakcie terminowym. Przedmiotem kontraktu terminowego jest przyszła wartość określonego przez strony instrumentu bazowego (np. akcje, waluty, indeksy).

Rodzaje zajmowanych pozycji
 

Decyzja o otwarciu pozycji (kupno/sprzedaż kontraktu) wiąże się z pobraniem depozytu zabezpieczającego, wymaganego przez KDPW i określanego jako procentowa część wartości kontraktu. Celem depozytu jest ograniczenie ryzyka niedotrzymania warunków kontraktu. W sytuacji, gdy pozycja zamykana jest z zyskiem, depozyt jest odblokowany w całości. Jeśli otwarta pozycja przynosi stratę i spadnie poniżej określonego przez KDPW depozytu zabezpieczającego, Dom Maklerski wzywa Inwestora do uzupełnienia brakującej kwoty do wysokości depozytu wstępnego określanego przez Dom Maklerski, bądź zamyka pozycję. Depozyt zabezpieczający zmienia się codziennie i jest ustalany przez KDPW każdego dnia po zakończeniu  sesji. Inwestycja w instrumenty pochodne wiąże się z zastosowaniem dźwigni finansowej, która wyrażona jest w postaci tzw. mnożnika. Określa on ilość jednostek pieniężnych przypadających na jedną jednostkę instrumentu bazowego.

Mnożnik

Indeksy x 10 zł lub x 20 zł
Waluty x 1000 zł
Akcje x 100 sztuk lub x 1000 sztuk

Nazwy kontraktów na indeksy

FW20drr20 gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
W20 – skrócona nazwa instrumentu bazowego W20 –>WIG20
d – miesiąc wygaśnięcia:
H – marzec
M – czerwiec
U – wrzesień
Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego
20 – mnożnik kontraktu

FW40drr gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
W40 – skrócona nazwa instrumentu bazowego W40 –>WIG40
d – miesiąc wygaśnięcia:
H – marzec
M – czerwiec
U – wrzesień
Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego

Nazwy  kontraktów na akcje

Fbbbdrr gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
bbb – skrócona nazwa spółki
d – miesiąc wygaśnięcia:
H – marzec
M – czerwiec
U – wrzesień
Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego

Nazwy  kontraktów na waluty

Fbbbdrr gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
bbb – skrócona nazwa waluty np. USD, EUR
d – miesiąc wygaśnięcia:
F – styczeń, G – luty, H – marzec, J – kwiecień, K – maj, M – czerwiec, N – lipiec,
Q – sierpień, U – wrzesień V – październik, X – listopad, Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego

Nazwy  kontraktów na WIBOR

Fbbbdrr gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
bbb – skrócona nazwa stopy WIBOR (1MW – jednomiesięczny WIBOR, 3MW – trzymiesięczny WIBOR, 6MW – sześciomiesięczny WIBOR)
d – miesiąc wygaśnięcia:
F – styczeń, G – luty, H – marzec, J – kwiecień, K – maj, M – czerwiec, N – lipiec,
Q – sierpień, U – wrzesień, V – październik, X – listopad, Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego

Nazwy  kontraktów na obligacje

Fbbbdrr gdzie:
F – oznaczenie kontraktu terminowego
bbb – skrócona nazwa koszyka obligacji (STB – obligacje krótkoterminowe, MTB – obligacje średnioterminowe, LTB – obligacje długoterminowe)
d – miesiąc wygaśnięcia:
H – marzec
M – czerwiec
U – wrzesień
Z – grudzień
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia kontraktu terminowego

Opcje to instrumenty finansowe będące formą kontraktu zawieranego pomiędzy posiadaczem opcji, a nabywającym prawo do kupna (opcja kupna) lub prawo do sprzedaży (opcja sprzedaży) instrumentu bazowego po ustalonej cenie. Wystawca opcji jest zobowiązany do realizacji kontraktu poprzez sprzedaż lub zakup instrumentu bazowego w dniu wykonania opcji. Posiadacz opcji zajmuje pozycję długą, a wystawca opcji pozycję krótką w transakcji.

W Polsce opcje dzielą się na:

• opcje kupna, które w oznaczonym terminie w przyszłości uprawniają ich posiadacza do otrzymania kwoty, będącej różnicą pomiędzy kursem rozliczeniowym, a kursem wykonania opcji
• opcje sprzedaży, które w oznaczonym terminie w przyszłości uprawniają ich posiadacza do otrzymania kwoty, będącej różnicą pomiędzy kursem wykonania opcji, a kursem rozliczeniowym

Przy zawieraniu opcji strony powinny wskazać ilość instrumentu bazowego będącego  przedmiotem kontraktu, ustaloną cenę wykonania opcji oraz termin wygaśnięcia opcji. W przypadku zawierania transakcji na rynku regulowanym posiadacz opcji zajmujący pozycję długą jest zobowiązany do zapłaty premii, a wystawca opcji zajmujący pozycję krótką, zobowiązany jest wnieść depozyt zabezpieczający.

Maksymalny zysk inwestora zajmującego pozycję długą na opcjach jest nieograniczony, podczas gdy maksymalny zysk inwestora zajmującego pozycję krótką stanowi równowartość premii otrzymanej w momencie otwierania pozycji. W przypadku opcji notowanych na GPW, premia stanowi równowartość kursu transakcyjnego pomnożonego przez odpowiedni mnożnik, który dla opcji na WIG20 wynosi 10 złotych. Opcje wygasają w trzeci piątek miesiąca danej serii. Jeżeli w tym dniu zgodnie z kalendarzem GPW nie odbywa się sesja,  dniem wygaśnięcia jest ostatni dzień sesyjny, przypadający przed trzecim piątkiem miesiąca wygaśnięcia.

Nazwa opcji

Obbbdrrkkk gdzie:
O – oznaczenie instrumentu
bbb – skrócona nazwa instrumentu bazowego
d – typ i miesiąc wygaśnięcia opcji
rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia
kkk – kurs wykonania